Η 21η Σεπτεμβρίου, έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια ημέρα Αλτσχάιμερ, με σκοπό την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για τη νόσο.
Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια εκφυλιστική νόσος του εγκεφάλου και χαρακτηρίζεται από προοδευτική έκπτωση των νοητικών λειτουργιών (της μνήμης, σκέψης, αντίληψης, υπολογισμού, γλώσσας, ικανότητας μάθησης και κρίσης). Είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας και αποτελεί μείζον ιατρικό και κοινωνικό πρόβλημα για τις ανεπτυγμένες κοινωνίες.
Η νόσος Αλτσχάιμερ αποτελεί το 60 – 70% των συνολικών περιστατικών άνοιας και σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο συνολικός αριθμός ανθρώπων με άνοια παγκοσμίως προβλέπεται να φτάσει τα 82 εκατομμύρια το 2030 και τα 152 εκατομμύρια το 2050. Καταγράφονται σχεδόν 10 εκατομμύρια νέα περιστατικά κάθε χρόνο.
Όσο η νόσος εξελίσσεται, τόσο επηρεάζονται σταδιακά και οι δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, όπως οι κοινωνικές σχέσεις, η διαχείριση των οικονομικών, η φροντίδα του εαυτού τους, η οδήγηση κλπ. Με την πάροδο του χρόνου τα προβλήματα αυτά γίνονται τόσο σοβαρά, ώστε ο ασθενής να εξαρτάται ολοκληρωτικά από τους άλλους. Πολλές φορές, στις δυσκολίες αυτές προστίθενται και διαταραχές συμπεριφοράς, όπως επιθετικότητα, απάθεια, διαταραχές ύπνου και όρεξης, υπερκινητικότητα.
Ας μην ξεχνάμε ότι την φροντίδα των ασθενών με άνοια την επωμίζεται η οικογένεια και όλοι όσοι έχουν υπό τη φροντίδα τους αυτούς τους ασθενείς. Όλοι αυτοί φέρουν δυσβάστακτο ψυχολογικό, σωματικό και οικονομικό φορτίο.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική για την αποτελεσματικότερη διαχείριση της νόσου τόσο από τον ίδιο τον ασθενή όσο και από την οικογένεια του. Με αυτό τον τρόπο οι συγγενείς και όσοι φροντίζουν τους πάσχοντες είναι καλύτερα ενημερωμένοι και προετοιμασμένοι να χειριστούν τα προβλήματα που προκαλεί η νόσος στον άνθρωπό τους, αλλά και στους ίδιους.
Πολύ συχνά παρατηρούνται προβλήματα μνήμης στους ηλικιωμένους. Ωστόσο, όταν τα προβλήματα μνήμης αρχίζουν και δυσκολεύουν την εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων και τείνουν να επιδεινώνονται στην πορεία του χρόνου, θα πρέπει να ζητείται άμεσα η βοήθεια του γιατρού.
Τι είναι η άνοια;
Άνοια είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα συμπτώματα μιας μεγάλης ομάδας ασθενειών που προκαλούν σταδιακή παρακμή στη λειτουργία ενός ατόμου.
Είναι ένας γενικός όρος που περιγράφει την απώλεια της μνήμης, διανοητικότητας, λογικής, κοινωνικότητας και αυτών που θεωρούνται φυσιολογικές συναισθηματικές αντιδράσεις.
Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές άνοιας και η καθεμία έχει τις δικές της αιτίες. Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η συνηθέστερη μορφή άνοιας.
Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μία προοδευτική διαταραχή του εγκεφάλου, κατά την οποία ο εγκέφαλος εκφυλίζεται σταδιακά. Εμφανίζεται πιο συχνά σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών.
Κατά τη διάρκεια της νόσου, περιοχές του εγκεφάλου εκφυλίζονται, προκαλώντας κυτταρική απώλεια και δυσλειτουργία, σταδιακή απώλεια μνήμης, προβλήματα λογικής και κρίσης, αποπροσανατολισμό, δυσκολία στη μάθηση, απώλεια γλωσσικών δεξιοτήτων και μείωση της ικανότητας εκτέλεσης καθημερινών εργασιών. Οι αλλαγές αυτές επηρεάζουν ολοένα και περισσότερο την καθημερινή ζωή του ατόμου, μειώνοντας την ανεξαρτησία του, ενώ στο τελικό στάδιο υπάρχει πλήρης εξάρτηση από τρίτα άτομα.
Υπάρχει διαφορά μεταξύ νόσου του Αλτσχάιμερ και άνοιας;
Ο όρος «άνοια» αναφέρεται σε μια σειρά συμπτωμάτων που προκαλούνται από νοσήματα που καταστρέφουν τα εγκεφαλικά κύτταρα. Τα συμπτώματα αυτά είναι καταρχήν απώλεια της μνήμης και ακολούθως διαταραχή των υπολοίπων νοητικών λειτουργιών και μείωση της καθημερινής λειτουργικότητας. Πολύ συχνά υπάρχει στο ευρύ κοινό μία σύγχυση των όρων «άνοια» και «Αλτσχάιμερ». Η άνοια είναι ένας περιγραφικός, γενικός όρος, ενώ η νόσος Αλτσχάιμερ είναι συγκεκριμένη ασθένεια, η οποία ευθύνεται για περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις άνοιας.
Ποια είναι τα συχνότερα συμπτώματα της άνοιας;
- Εξασθένηση της μνήμης
- Προβλήματα προσανατολισμού
- Δυσκολία σε ορισμένες απλές δραστηριότητες (ντύσιμο, τηλεφωνήματα)
- Διαταραχές της σκέψης και του λόγου
- Διαταραχές της συμπεριφοράς, και αλλαγή στοιχείων του χαρακτήρα π.χ. ανησυχία και επιθετικότητα.
Η άνοια είναι κληρονομική;
Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε σήμερα, η μεγάλη πλειονότητα των περιπτώσεων άνοιας τύπου Aλτσχάιμερ δεν είναι κληρονομικής μορφής. Πρόσφατα ανακαλύφθηκαν κάποια γονίδια τα οποία σχετίζονται με την νόσο. Ωστόσο, η ύπαρξη τους δεν συνεπάγεται εμφάνιση της νόσου, απλώς αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης της. Δηλαδή η ύπαρξη ενός συγγενή πρώτου βαθμού (πατέρας, μητέρα, αδερφός ή αδερφή) με άνοια στην οικογένεια αυξάνει τον σχετικό κίνδυνο εκδήλωσης άνοιας περίπου 4 φορές. Σε έναν περιορισμένο αριθμό οικογενειών, όπου η εμφάνιση της Νόσου Alzheimer εντοπίζεται σε νεαρές ηλικίες, έχει βρεθεί μια γενετική μεταλλαγή , η οποία και ευθύνεται για την ασθένεια.
H άνοια παρουσιάζεται και σε άτομα νεότερης ηλικίας;
Η άνοια εκδηλώνεται συνήθως σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών. Υπάρχει ωστόσο μια μικρή ομάδα ασθενών που εμφανίζουν συμπτώματα άνοιας πριν από την ηλικία των 60 ετών.
Θεραπεύεται η άνοια;
Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει δυνατότητα να σταματήσουμε την εξέλιξη της ασθένειας, τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται φαρμακευτικές ουσίες οι οποίες επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου και ελέγχουν τα συμπτώματά της.
Γιατί έχει σημασία η έγκαιρη διάγνωση της άνοιας;
Η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση είναι πολύ σημαντική γιατί επιτρέπει την έγκαιρη έναρξη φαρμακευτικής και μη φαρμακευτικής θεραπείας για τον ασθενή και γιατί δίνει στην οικογένεια χρονικά περιθώρια για ενημέρωση, αποδοχή της κατάστασης και προγραμματισμό για το μέλλον.
Ποια είναι τα στάδια της άνοιας;
Η Νόσος Alzheimer έχει τρία βασικά στάδια:
1ο στάδιο : Πρώιμο
Συνήθως ένα άτομο στην πρώιμη φάση ανάπτυξης της νόσου Alzheimer:
- Έχει σταδιακά αυξανόμενη σύγχυση σχετικά με το πού βρίσκεται, ενώ παρουσιάζει επίσης την τάση να χάνεται εύκολα.
- Χάνει την ικανότητα να ξεκινάει δραστηριότητες με δική του πρωτοβουλία και χωρίς καθοδήγηση.
- Αποφεύγει να αντιμετωπίσει νέες, μη οικείες καταστάσεις, όπως να κάνει ένα ταξίδι.
- Παρουσιάζει καθυστερημένες αντιδράσεις και μειωμένη ικανότητα εκμάθησης.
- Αρχίζει να μιλά με πολύ αργότερο ρυθμό σε σχέση με το παρελθόν.
- Δυσκολεύεται να διαχειριστεί τα οικονομικά του και να τακτοποιήσει τους λογαριασμούς του.
- Παρουσιάζει «φτωχή» κριτική ικανότητα και λαμβάνει λανθασμένες αποφάσεις.
- Μπορεί να είναι κυκλοθυμικό και να έχει ενδείξεις κατάθλιψης, ενόχλησης και νευρικότητας.
- Αυτά τα συμπτώματα είναι συνήθως πιο έντονα όταν το άτομο βρίσκεται σε ένα καινούριο μέρος ή καλείται να αντιμετωπίσει ένα ασυνήθιστο ή πρωτόγνωρο γι’ αυτό περιστατικό.
2ο στάδιο : Μεσαίο
Κατά το μεσαίο στάδιο της νόσου ο πάσχων:
- Δυσκολεύεται να αναγνωρίσει στενούς φίλους, ακόμη και μέλη της οικογένειάς του.
- Είναι ανήσυχος και περιπλανιέται.
- Έχει πρόβλημα σε απλές δραστηριότητες όπως την ανάγνωση, τη γραφή και την αριθμητική.
- Αντιμετωπίζει πρόβλημα με την οργάνωση των σκέψεών του σε λογική σειρά.
- Δυσκολεύεται να ντυθεί.
- Νευριάζει εύκολα, ενώ μπορεί να γίνει εχθρικό και μη διαθέσιμο για συνεργασία.
- Πιστεύει παράλογα πράγματα (παρακρούσεις), είναι καχύποπτο προς τους άλλους και ευερέθιστο.
- Χρειάζεται συνεχή επίβλεψη.
- Χάνει την αίσθηση του χρόνου.
3o στάδιο : Τελικό
Στα τελικά στάδια της Νόσου Alzheimer ο ασθενής παρουσιάζει τα εξής συμπτώματα:
- Δεν μπορεί πλέον να κάνει μόνο του μπάνιο, να φάει, να ντυθεί ή να πάει τουαλέτα.
- Ενδέχεται να καθηλωθεί στο κρεβάτι ή σε αναπηρικό καροτσάκι.
- Χάνει την ικανότητα μάσησης της τροφής.
- Χάνει εύκολα την ισορροπία του και μπορεί να πέφτει συχνά.
- Παρουσιάζει ιδιαίτερα μεγάλη σύγχυση κατά τις βραδινές ώρες και έχει αϋπνίες.
- Δεν μπορεί να επικοινωνήσει λεκτικά.
- Έχει ακράτεια ούρων.
Παρ’ όλο τον φόβο, την αβεβαιότητα, τη σύγχυση, τον απόλυτο αποπροσανατολισμό που διακατέχει τους ασθενείς με Αλτσχάιμερ, η ανάγκη για αγάπη παραμένει ακέραιη και όταν τη λαμβάνουν με μια αγκαλιά, ένα φιλί, ένα στοργικό βλέμμα, το θολωμένο τους μυαλό, η τραυματισμένη τους ψυχή παρηγορείται και νοιώθουν την ασφάλεια του παιδιού που το φροντίζουν άλλοι, προστάτες και ήρωες της ζωής τους.
Γι’ αυτό, μέχρι η επιστήμη να κάνει το επόμενο άλμα, η μόνη «γιατρειά» αυτής της νόσου είναι η συντροφιά και η αγάπη.
Να ‘στε μαζί τους, να υπομένετε το λίγο απ’ το πολύ που υπομένουν, να τους συγχωρείται το μπέρδεμα, την κούραση, το φόβο, τις εκρήξεις.
Μην ξεχνάτε ποτέ να τους αγαπάτε και να τους νοιάζεστε!
Κι ας μη θυμούνται.
Θυμάστε εσείς κι αυτό φτάνει!